آیا کشورهای جهان می توانند از آن درس بگیرند؟
کاستاریکا اولین کشور گرمسیری است که جنگل زدایی را نه تنها متوقف کرده، بلکه متعاقب آن به احیا جنگلها و میراث سبز خود پرداخته است.
با استناد به گزارش Nell Lewis به تاریخ ۲۷ جولای ۲۰۲۰ از پایگاه خبری سی سی ان، تلاش جهانی با هدف بازگرداندن ۳۵۰ میلیون هکتار اکوسیستم تخریب شده و جنگل زدایی تا سال ۲۰۳۰ انجام می‌شود.
استوارت مگینیس ، مدیر جهانی گروه طبیعت در اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، کاستاریکا را یکی از بالاترین میزان جنگل زدایی را در آمریکای لاتین بین دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ معرفی می‌کند که موفق شد در یک دوره نسبتاً کوتاه این تفکر را تغییر و به حل مسائل و مشکلات آن بپردازد.
نکته قابل توجه اینکه در شرایط فعلی بسیاری در جهان فقط از اهمیت درختان در نبرد با پدیده های طبیعی و شرایط اضطراری آب و هوایی آگاه هستند، و تعدادی با کاهش جدی حنگل و مراتع طبیعی روبرو هستند؛ کاستاریکا از سال ها پیش پیشگام حفظ و تولید این سرمایه ملی و انسانی است. جنبش حفاظت از انبوه در سرتاسر این کشور کوچک آمریکای مرکزی برای حفظ جنگلها و حیوانات در حال انقراض ایجاد شده است. پدرو گارسیا ۵۷ ساله یکی از میلیونها کاستاریکانی است که به این جنبش پیوسته است. گارسیا ۳۶ سال در منطقه هفت هکتاری خود، الجیکاو در شمال شرقی کاستاریکا کار کرده و توانسته مراتع لخت و خالی از پرندگان نایاب این منطقه را تبدیل به پناهگاهی جنگلی برای حیات وحش کند.
جایی که رایحه وافل‌های وانیلی از طریق هوا و زرشک میان درختان میوه گرمسیری به مشام می‌رسد. او درحالیکه به بشقابی پر از بذر بادام کوهی اشاره می‌کند، می‌گوید: ” این میراث من است ، بادام کوهی برداشت می‌کنیم از درختی که می‌تواند تا ۶۰ متر ارتفاع داشته باشد و مکان مورد علاقه و مناسبی برای لانه سازی ماکاو بزرگ سبز ( نسل در معرض خطر) باشد.
گارسیا علاوه بر احیای جنگل به کشاورزی و کشت محصولاتی چون توت فرنگی، انواع انگورها، فلفل وا آناناس ارگانیک می‌پردازد. باوجود این که فعالیت کشاورزی او را بی نیاز می‌سازد ولی بیشترین سود را از فعالیت های اکوتوریسم بدست می‌آورد. او راهنمای زیست شناسان و اکولوژیست ها در بررسی‌های علمی است و همچنین تحت پوشش خدمات اکوسیستم (PES) است؛ در طرحی دولت کاستاریکا به کشاورزانی که به توسعه جنگلداری پایدار کمک و از محیط زیست محافظت می‌کنند درآمد مالی ثابتی بعنوان پاداش پرداخت می‌کند.
در دهه ۱۹۴۰ ، ۷۵٪ کاستاریکا در جنگلهای سرسبز پنهان شده بود. تا اینکه چوب بری‌ها و الوارسازها از راه رسیدند و با اره های برقی خود به جان درختان افتاده و آنها را به بهانه کشاورزی و دامداری قطع کردند. به این ترتیب، زمین بی‌پناه را از سرسبزی و حیات درختان پاک کردند تا محصولات زراعی خود را کشت و دامهای خود را پرورش دهند. این خط مشی تا سال ۱۹۸۷ بین یک سوم تا نیمی از پوشش جنگل را از بین برد. در فاصله کوتاهی، دولت یک سری اقدامات رادیکال برای بازگشت کشور به یک بهشت طبیعی انجام داد. از جمله در سال ۱۹۹۶ ، قطع جنگل بدون تأیید مقامات کشوری مربوطه غیرقانونی اعلام شد و سال بعد آن را در زمره PES معرفی کرد. امروزه تقریباً ۶۰٪ زمینهای این کشور پوشیده از خطوط جنگلی است، توده انبوهی از جنگلهای ضخیم سواحل جنوب و جنگلهای خشک شمال شرقی به همراه قله های کوهستانی کشور که باران را پوشش میدهند. این منظره غنی حدود نیم میلیون گونه گیاهی و جانوری را در خود جای داده است.
راز موفقیت کاستاریکا چیست و آیا کشورهای درگیر این آفت می‌توانند از کاستاریکا دنباله‌روی کنند؟
ایجاد انگیزه با حمایت اقتصادی
موفقیت کاستاریکا ایجاد انگیزه در بین مردم از طریق اجرای حمایت مالی است.طرح ممنوعیت جنگل زدایی با معرفیPES ، برای کشاورزان کاستاریکا منبع درآمدی ایجاد کرد تا برای حفاظت از حوضه های آب ، حفاظت از تنوع زیستی یا گرفتن دی اکسید کربن مسئول باشند. کارلوس مانوئل رودریگز ، وزیر محیط زیست و انرژی کاستاریکا ، می گوید: “ما آموخته ایم که جیب سریعترین راه رسیدن به قلب است.” به هر کشاورزی قطعات هکتاری سپرده می‌شود تا از آن یک جنگل متراکم و درهم بسازد و از این طریق جنگلهای کشورگسترش یافته است؛ در مقابل دولت برای زحمات آنها مبالغ مناسبی تعیین و پرداخت می‌کند. آنها اجازه دارند فقط درختانی که برای اکوسیستم حیاتی نیستند ، قطع کنند.
ترویج فرهنگ دوستی با محیط زیست و ایجاد کانون اکوتوریسم
به گفته مگینیس ، احترام عمیق کاستاریکا به طبیعت نقش اساسی در موفقیت جنگل زدایی کشور داشته است. این احترام ریشه در فرهنگ کاستاریکا دارد که با شعار ملی “pura vida” یا “زندگی ناب” معروف است. زندگی ناب به معنای هم قدردانی و هم صلح با خود و محیط اطراف تعبیر می‌شود. البته این احترام با تقویت بخش اکوتوریسم در کشور نیز قوی‌تر می‌شود.
بازیابی جنگل و مراتع کشور براساس یک مدل موفق؟
درکنار کاستاریکا، کشورهای گواتمالا ، مکزیک ، رواندا ، کامرون و هند نیز متعهد شده اند حداقل یک میلیون هکتار از جنگلهای این کشورها را بازیابی کنند. اما به گفته مگینیس، این کشورها از سابقه طولانی انسجام و سازگاری سیاست‌های زیست محیطی کاستاریکا برخوردار نیستند و بویژه بسیاری کشورها لزوماً فاقد اراده زیست محیطی هستند. برای ترویج فرهنگ دوستی با محیط زیست در بین مردم نیازمند مجموعه‌ای از اراده سیاسی ، اشتیاق به محیط زیست و جهانگردی است که کشور را قادر می‌سازد تا در بهینه‌سازی جنگلها پیشگام شود. رودریگز ، وزیر محیط زیست کاستاریکا، به عوامل برگرفته از “اصول و ارزش ها” نیز در کنار عوامل فوق تاکید دارد و می‌گوید: این موارد شامل حکومت خوب ، دموکراسی قوی ، احترام به حقوق بشر و یک سیستم آموزشی محکم است.
