در این مبحث به روشهای مخربی که زوجین برای ارتباط با یکدیگر استفاده میکنند اشاره خواهد شد.
این روشها که به سبک ارتباطی گاتمن معروف هستند. توسط دکتر جان گاتمن از چهار شخصیت افسانه‌ای بنام چهارسوار آخر زمان موجود در کتاب مقدس – مکاشفه یوحنا در عهد جدید- اقتباس شده است. وجه تسمیه این چهار شخصیت با شیوه ارتباطی گاتمن در این است که -همچون ظهور این چهارسوار که پیامد مهلک و مرگباری خواهند داشت-، بروز و تداوم چنین سبک های ارتباطی نیز در نهایت منجر به تخریب و شکست ازدواج خواهد شد.
اولین شیوه ارتباطی انتقادی بودن است. از دید گاتمن انتقاد کردن به همسر متفاوت از ارائه یک نقد یا شکایت کردن از اوست… در موقعیت انتقادی همسر خود را از پایه زیر سوال برده‌اید و با این شیوه برخورد کل وجود او را قطعه قطعه کرده‌اید.
مثال ذیل این تفاوتها را بهتر مشخص می‌کنید:
شکایت: ” وقتی دیدم دیرکردی و زنگ نزدی که دیر میای خیلی نگران شدم، ترسیدم که نکند اتفاقی برات افتاده، فکر کردم که یادت هست که ما از قبل توافق کرده بودیم که هر وقتی برای هر کدام از ما اتفاقی بیافته باید به هم خبر بدهیم و دیگری را از نگرانی در بیاوریم”؟
انتقادی : ” هرگز فکر نمیکنی که این رفتارت چه تاثیر منفی میتونه روی دیگران داشته باشه و مردم رو ناراحت کنه”، اصلا قبول ندارم که آدم خیلی فراموشکاری هستی که حتی این موارد مهم هم یادت میره، بنظرم تو فقط خودخواهی ! هیچوقت نخواستی به دیگران هم فکر کنی! هرگز به من فکر نکردی و من را به حساب نیاوردی!”
…فرد مورد انتقاد همواره این احساس را دارد که در معرض حمله فیزیکی ، طرد شدن و صدمه دیدن نیز قرار دارد.
دومین سبک ارتباطی تحقیر و بی‌ارزش کردن است. وقتی با این شیوه با دیگران ارتباط کلامی برقرار میکنیم در واقع قصد داریم فرد مقابل را به چشم حقارت و از بالا به پایین نگاه کنیم…
مثال
“خیلی خسته ام دلم میخواد مثل بارون بهاری گریه کنم. تمام روز با تو خونه با بچه ها سرگرم بودم یک لحظه استراحت نداشتم ، همه کارها رو باید انجام میدادم، مثل دیونه‌ها این‌ور و اونور می‌کردم تا همه چیز تو این خونه سرجاش باشه و بوی زندگی تو این خونه باشه. اما تنها کاری که تو میکنی اینکه وقتی از سرکار میای خونه مثل بچه ها لم‌میدی روی راحتی و با این بازیهای کامپیوتری ابلهانه خودت رو سرگرم میکنی، اصلا وقتی برای بچه‌ها نمیگذاری، سعی کن بیشتر درک کنی و دلت هم کمی برام بسوزه”!…
سومین روش صحبت کردن ” تدافعی بودن” است. همه ما در زمانهایی در ارتباطاتمان حالت دفاعی داریم این سبک ارتباطی تقریبا در ارتباطات همه زوجین وجود دارد خصوصا زمانیکه روابط زناشویی در پستی و بلندی قرار می‌گیرد….
مثال:
خانم: همانطور که خودت صبح گفتی به بیتا و رامین زنگ زدی که قرار امشب رو کنسل کنی؟
آقا: ای بابا، امروز سرم خیلی شلوغ بود، خودت بهتر از من میدونی که امروز چقدر برنامه کاریم پر بوده، چرا تو زنگ نزدی؟
در این ارتباط کلامی ، مرد نه تنها پاسخ تدافعی دارد بلکه توپ رو به زمین همسرش پرتاب کرد و اشتباه را کلا به گردن خانم انداخت.
یک پاسخ غیرتدافعی میتواند اینطور باشد…..
چهارمین سبک ارتباطی گریزان بودن است… در این روش فرد به خودش تعطیلی میدهد و گوش و چشمش را برای هرگونه ارتباط کلامی با طرف مقابل می‌بندد. عدم تمایل پاسخگویی به همسر و نداشتن هیچگونه ارتباط متقابل بین زوجین است. این یک روش مقابله است که با انجام مانورهای اجتنابی مانند بی توجهی، منحرف کردن (به کوچه علی چپ رفتن) خود مشغول کردن یا درگیر شدن در رفتارهای وسواسی و تکراری با همسر مقابله میکند که البته چون مطرح نمیشود صرفا موجب سنگینی و متراکم شدن موضوع در ذهن فرد گریزان میشود. …
توان تشخیص و تعیین هریک از این چهار الگوی مخرب ارتباطی در بحث و مشاجرات و یا هرگونه ارتباط کلامی میتواند اولین قدم ضروری برای از بین بردن آن باشد اما این دانش کافی نیست چرا که برای خروج از اینگونه ارتباطات می‌بایست ارتباط کلامی سالم و سازنده را شناخت تا بتوان جایگزین کرد.
